Mathilde en de oudjes...
Instagram heeft eens te meer gekozen: jullie willen meer weten over de foto van toen-nog-prinses Mathilde. Daar gaan we… (Lees verder onder de foto!)
De foto dateert intussen van heel wat jaren terug. Ik was fotografie-gewijs nog onwaarschijnlijk groen achter de oren en ik woonde nog recht tegenover het woon- en zorgcentrum De Wingerd, net buiten Leuven. Dat laatste mag dan wel banale achtergrondinfo lijken, maar het is wel de aanzet tot deze foto’s geweest. Op een gegeven moment in mijn prille fotografen-carrière besloot ik namelijk dat het wel een leuk persoonlijk project zou zijn om portretten te maken van de bewoners van dat rusthuis. Ik zag het al helemaal voor me: ingetogen portretten, donkere achtergrond, indringende blikken, opmerkelijke karakterkoppen,…. Zo gezegd zo gedaan. Dacht ik. (Lees verder onder de foto!)
Ik nam contact op met de directie en al gauw bleek dat ik meer dan welkom was want, wat een toeval, ze waren al op zoek geweest naar leuke portretten van de bewoners om de gangen mee op te vrolijken. Zodoende trok ik al gauw, gewapend met een goed gevulde cameratas, door de gangen van De Wingerd. Het personeel ontving me met open armen en hielp me waar nodig: uitleg aan de bewoners, de outfits wat aanpassen, de rommel op de achtergrond uit de weg,…. Maar even snel als ik er aan begonnen was, besefte ik dat dit niet de aanpak was voor zo een project. Intussen weet ik uiteraard al lang veel beter, maar er was één ding dat ik toen schromelijk over het hoofd gezien heb: elk portret staat of valt met het contact en de band tussen fotograaf en geportretteerde. Waarom zijn de daklozen-portretten van Vanfleteren zo sterk? Omdat er een band was tussen fotograaf en geportretteerde. Om dezelfde reden zijn de portretten van Schoeller, Platon of Corbijn zo sterk: er is altijd “dat tikkeltje meer” in de blik. En die connectie is net het geheim van een goed portret. Camera is bijkomstig, connectie is alles.
Net die connectie is wat er helemaal ontbrak in de portretten die ik maakte van de bejaarden. Om de reeks te maken die ik voor ogen had, had ik eerst weken, zelfs maanden, zonder camera moeten omgaan met de mensen, babbelen, vertrouwd raken,…. Omdat ik dat niet deed werden de uiteindelijke foto’s heel middelmatig. Geen intrigerende karakterportretten, maar snelle pasfoto’s. Geen blikken vol emotie en vertrouwen, maar geslotenheid en terughoudendheid. Het feit dat De Wingerd gespecialiseerd is in verzorging van mensen die te kampen hebben met dementie en geheugenproblemen helpt uiteraard niet op dat vlak, maar maakte mijn verkeerde aanpak des te pijnlijker. Maar uit fouten leer je uiteraard en tot op de dag van vandaag put ik nog altijd kennis uit dat schromelijk mislukte project.
Naast mijn verkeerde aanpak was er trouwens nog iets wat een goed resultaat in de weg stond: het feit dat de directie zelf ook portretten zocht. Op het eerste zicht lijkt dit een win-win-situatie, maar ook hier heb ik intussen geleerd dat dit zelden zo werkt. Als het persoonlijk werk van een fotograaf lijkt te matchen met de wensen van een “opdrachtgever”, dan veranderen de dynamiek en de insteek van het werk. Want als fotograaf ga je dan heel vaak toch je visie en aanpak wijzigen, want je wil de andere partij “tevreden houden”. Anders gezegd: bij een gewone betaalde opdracht is er een duidelijke klant-opdrachtgever-relatie die zorgt voor bepaalde verwachtingen en die een zeker “standaard” aanpak betekent. Maar als een fotograaf persoonlijk werk wil maken, dan is die relatie veel minder duidelijk aanwezig en wordt het een heel wankel evenwicht. In het Engels noemen ze dit “scope-creep”: de scope van een project gaat ongemerkt veranderen waardoor er zonder dat je het beseft misverstanden ontstaan, verkeerde verwachtingen en vaak dus ook teleurstelling aan beide kanten. Ook dat is iets wat dit mislukte project me heeft bijgebracht en waar ik nog steeds op terugval bij elke opdracht of bij elk persoonlijk project. (Lees verder onder de foto!)
Maar wat heeft dat met prinses Mathilde te maken? Wel, ondanks het teleurstellende resultaat van mijn project, had ik intussen dus wel wat mensen leren kennen bij de directie van De Wingerd. Ik woonde op letterlijk tien meter van hun deur en was een beetje kind aan huis geworden. Toen De Wingerd dus vereerd werd met een bezoekje van Mathilde, was ik de evidente keuze als fotograaf om dit evenement te documenteren. Hoewel deze opdracht totaal anders was dan mijn portret-reeks, was hier de kans op mislukken nihil: sowieso is dit soort reportage-werk redelijk standaard voor een fotograaf, maar ook omdat er nu WEL sprake was van een duidelijke relatie tussen opdrachtgever en uitvoerder, waren er geen misverstanden en wist iedereen heel goed wat te verwachten.
Ik mag dus voorzichtig stellen dat Mathilde een goeie afsluiter was van mijn “Wingerd-avontuur”. Hoewel, afsluiter? Jaren later zou ik opnieuw de deur platlopen in De wingerd, want het was in één van hun vergaderzaaltjes dat ik mijn cursussen fotografie organiseerde. Dezelfde cursus die later naar mijn studio verhuisde, en die intussen ook weer in mijn loft op het programma staat (klik zeker even door en check de nieuwe data!). Zonder Mathilde weliswaar…
Stay safe / sane!
Roel