Tien jaar later...

Jullie hebben beslist. Of beter: mijn volgers op Facebook en Instagram hebben beslist. Want daar stelde ik de vraag van welke foto jullie meer willen weten: een concertfoto van Selah Sue of het portret van een oude man in zijn werkkamer. De uitkomst was unaniem in het voordeel van de oude man in zijn werkkamer. Belofte maakt schuld, dus vandaag het volledige verhaal achter dit portret. (Lees verder onder de foto!)

In 2010 kreeg ik van een uitgever van vakliteratuur de opdracht om een aantal psychiaters, psychologen andere dokters te gaan fotograferen. Die mensen werden ook geïnterviewd en ik zou de foto’s verzorgen voor bij al die artikels. Vaak wordt er dan gefotografeerd tijdens het interview dat afgenomen wordt door een freelance journalist, maar even vaak maak ik gewoon een aparte afspraak. Ik lees dan het gemaakte interview op voorhand door als dat al beschikbaar is en dat geeft me genoeg info om de bijhorende portretten te maken.

Zodoende moest ik op 6 januari 2011, bijna exact 10 jaar geleden dus, portretten gaan schieten bij deze psychiater op rust. Het interview was al achter de rug maar nog niet beschikbaar, dus ik zou apart afspreken met de man. Die afspraak maken verliep vlotjes en ik trok die bewuste dag naar het opgegeven adres. Dat adres was dan ook de enige info die ik had. Ik had voor de opdrachtgever al heel wat werk gedaan op dat moment, dus ik verwachtte een beetje dezelfde setting: een saai en steriel dokterskabinet. Een kille wachtruimte, wat onderwijzende en vooral saaie affiches tegen de muur en een rommelig bureau waarvan mijn enige zorg zou zijn: hoe hou ik het buiten beeld. Been there, done that.

Toen ik de oprit indraaide van het adres in kwestie, ergens in Bierbeek als ik me niet vergis, was ik al verrast door de setting: een statige villa helemaal in het groen. Ietwat (later zou blijken: serieus) gedateerd, maar alvast meer karakter dan alle ziekenhuizen en groepspraktijken waar ik tot dan toe gefotografeerd had. Die trend werd ook verdergezet eens ik door de man werd binnengelaten in zijn werkkamer. Geen steriele witte muren, maar een ruimte afgeladen vol met prulla… laten wet het antiek noemen. Talloze fotootjes, kadertjes, vaasjes en beeldjes. Even opvallend: geen computer of GSM, wel dossiermappen en inktpotten. (Lees verder onder de foto!)

Fotografisch gezien was dit een verademing, want de setting kon niet beter voor een portret van een “dokter op rust”. Op technisch vlak bracht dit donkere kantoor wel een uitdaging met zich mee, want er was uiteraard niet genoeg licht om zo snel even een portretje met natuurlijk licht te maken. Het donkere en gure winterweer hielpen niet op dat vlak. Ik wist dan ook meteen dat ik het lichtje dat ik altijd meesleur voor zo een opdracht nodig zou hebben. Meestal probeer ik dat licht dan zo zacht en natuurlijk mogelijk te houden: indirect via een witte muur of plafond, met een softbox ervoor,…. Maar in dit geval koos ik zonder al te veel nadenken voor een hard, contrastrijk licht met veel en donkere schaduwpartijen. Dat vond ik beter passen bij het ietwat mysterieuze kantoor en de man zijn “karakterkop” kwam daardoor ook beter tot zijn recht.

Tijdens de sessie, die hooguit een kwartiertje duurde, viel me ook meteen op dat een conversatie alles behalve evident was. De leeftijd van de, overigens wel erg vriendelijke, man begon duidelijk zijn tol te eisen. Even duidelijk werd het al gauw dat ik niet degene zou zijn die zou bepalen waar / hoe de man zou zitten voor zijn portret, dus het was letterlijk een kwestie van “werken met wat ik kreeg”. Naarmate de sessie vorderde begon ik ook wel enorm nieuwsgierig te worden naar hoe dat interview zou verlopen zijn, want het gesprek was eerder een onsamenhangende monoloog over “hoe het vroeger was” geworden. Repect voor die journalist!

Nog dezelfde dag leverde ik mijn selectie van portretten aan bij de uitgever van het vakblad en was alles afgehandeld. Naar goede gewoonte zou na publicatie het tijdschrift in kwestie ook in mijn bus vallen. Toen dat na enkele weken nog altijd niet gebeurd was, nam ik terug contact op met mijn opdrachtgever. Voor mijn portfolio zijn die effectieve publicaties altijd wel mooi meegenomen, dus ik stelde de vraag waarom ik nog altijd geen tijdschrift had ontvangen. Het antwoord van mijn opdrachtgever was deels verrassend en deels helemaal zoals ik had verwacht: “Het interview is dermate moeizaam verlopen dat de journalist er geen coherent geheel van gemaakt kreeg. Bijgevolg is het interview met de dokter op rust niet opgenomen in het tijdschrift, en dus de foto’s ook niet.” Nog nooit heeft een niet-verschenen artikel en bijhorende foto zoveel gezegd voor mij.

Mijn vergoedingen berusten nooit op het feit of de foto’s al dan niet gepubliceerd worden, dus financieel veranderde dit voor mij niks. Maar uiteraard vond ik het wel jammer dat deze foto’s nooit het daglicht zouden zien. Nu, tien jaar later, zijn dit soort foto’s net de waardevolste in mijn archief. Want die anektdote die zo een portret met zich meedraagt is veel leuker dan die ene publicatie. En weet je wat ironisch is: ook de concertfoto van Selah Sue waarvoor je kon kiezen, valt een beetje in dezelfde categorie van “foto’s die nooit de aandacht krijgen waarvoor ze gemaakt zijn”. Maar dat is een verhaal voor misschien een andere keer…

Bij deze heeft dit portret toch alvast nog even een kort moment van glorie gekregen!

Stay safe / sane,

Roeland